دیده‌بان حقوق بشر: ایران محدودیتهای عبادت را برای اهل سنت برطرف کنید
12-نوامبر-2013
گروه خبری: اقلیت های دیني -
سایت نفس در قفس: سازمان دیده‌بان حقوق بشر امروز اعلام داشت دولت ایران باید در جهت ایفای وعدههای رئیس جمهور حسن روحانی برای ارتقاء دستیابی به حقوق بشر برای اقلیتهای مذهبی گام بردارد. در ایران، که اکثریت آن اهل تشیُّع میباشند، چنین حرکتی باید شامل مجاز شمردن تجمعات و عبادات آزادانه اقلیت مذهبی سنی در مساجد خود در تهران و دیگر نقاط این کشور نیز بشود.
مشاور ویژه روحانی در امور اقلیتهای قومی و مذهبی اخیراً با یکی از رهبران اهل تسنن دیدار کرد تا درباره حقوق اقلیت سنی به گفتگو نشسته و در جهت رفع موانعی که اهل سنت را از کسب تساوی کامل به موجب قانون منع میکند، اقدام نمایند. فعالان حقوق اهل سنت به سازمان دیده‌بان حقوق بشر گفتند این دیدار به دنبال وقایعی برگزار شد که در آن نیروهای امنیتی در تهران مانع از گردهمایی و نیایش اهل سنت در عبادتگاههای اختصاص یافته برای برگزاری سالگرد ایام مقدس مذهبی خود شدند. فعالان محلی میگویند در سالهای اخیر نیروهای امنیتی برای برگزاری نماز توسط سنیها در مساجد و در روزهای عید، محدودیتهایی ایجاد کردهاند.
سارا لی ویتسون، رئیس بخش خاورمیانه سازمان دیده‌بان حقوق بشر گفت «سنیهای ایران باید اجازه داشته باشند آزادانه به عبادت خود بپردازند، همانطور که همدینان شیعه آن‌ها از چنین حقی برخوردار هستند. پایان دادن به تبعیضهای مذهبی باید از نخستین اولویتهای رئیس جمهور روحانی باشد».
یکی از نمازگزاران سنی و عضو سابق مجلس شورای اسلامی ایران به سازمان دیده‌بان حقوق بشر گفت در طی نخستین ساعات صبح روز ۱۶ اکتبر ۲۰۱۳، تعداد زیادی از مأموران اونیفورم پوش و لباس شخصی، مسجد صادقیه در شمال غرب تهران، که یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عبادتگاههای اهل تسنن در استان تهران میباشد را به محاصره درآوردند، و از ورود نمازگزاران سنی به این ساختمان برای انجام مراسم مذهبی عید قربان جلوگیری کردند. فعالان حقوق اهل تسنن همچنین گزارش دادند که نیروهای امنیتی از ورود نمازگزاران به یک عبادتگاه دیگر در سعادت آباد در شمال تهران نیز جلوگیری به عمل آوردند. نمازگزاران در بخشهای دیگر پایتخت ظاهراً آزادانه به عبادتگاههای خود وارد شده و بدون مواجهه با ممانعت و مزاحمت به نیایش پرداختند.
جلال جلالیزاده، یکی از ساکنان تهران که در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی نماینده مردم شهر کردنشین سنندج در مجلس شورای اسلامی ایران بود، اظهار داشت نیروهای امنیتی از ورود او و دیگر نمازگزاران سنی به مسجد صادقیه ممانعت به عمل آورده و توضیحی برای عمل خود ندادند.
پایگاه اطلاع رسانی فارسی زبانِ اصلاح وب که سایت رسمی جماعت دعوت و اصلاح ایران، یک گروه سنی میباشد، گزارش داد که در روز ۱۵ اکتبر، پلیس تهران یکی از اعضاء هیئت امنای مسجد صادقیه را احضار کرده و او را مطلع ساخت که سنیها نمیتوانند از این محل برای برگزاری نماز در روز عید قربان استفاده کنند. عید قربان سالگرد واقعه اظهار رضایت حضرت ابراهیم به قربانی نمودن نخستین پسرش، اسماعیل، به نشانه عبودیت و فرمانبرداری به درگاه پروردگار میباشد.
بر طبق اخبار پایگاه اطلاع رسانی اصلاح وب و نیز یکی از اعضاء جماعت دعوت و اصلاح ایران، پیش از این نیز، در روز ۴ اوت، یعنی روز پس از آغاز ریاست جمهوری روحانی، نیروی انتظامی محل یکی دیگر از اعضاء هیئت امنای صادقیه را فراخوانده و به او اخطار کرد که نیروهای امنیتی به نمازگزاران سنی اجازه نخواهند داد نماز عید فطر را برگزار کنند. عید فطر جشنی است که معرّف به پایان رسیدن روزۀ ماه رمضان میباشد.
سایت اصلاح وب گزارش میدهد که اعضاء هیئت امنای مسجد صادقیه در این باره به مسئولین رسمی دولت شکایت کردند و شفاهاً به ایشان اطمینان خاطر داده شد که مسئولین به نیروی انتظامی محل اطلاع خواهند داد محدودیتهای مربوط به برگزاری مراسم عِبادی سنی را برطرف کنند. سایت مزبور در ادامه میگوید اما با وجود این در روز ۹ اوت، نیروهای امنیتی درخواست کردند سند کتبی تأئید مسئولین برای برگزاری نماز ارائه شود، و نهایتاً هم در روز عید فطر از ورود نمازگزاران به مسجد صادقیه و چندین عبادتگاه دیگر در تهران و حومه جلوگیری نمودند.
لقمان ستوده، یکی از اعضاء جماعت دعوت و اصلاح ایران که همچنین از اعضاء هیئت امنای مسجد صادقیه نیز میباشد، به سازمان دیده‌بان حقوق بشر گفت که از سال ۲۰۱۰ پلیس امنیتی تهران مرتباً اعضاء هیئتهای امنای نمازخانهها، به ویژه مسجد صادقیه را احضار کرده تا به آن‌ها اطلاع دهد که در روز عید اجازه تجمع و برگزاری نماز را ندارند. ستوده گفت مسئولین نیروی انتظامی به اعضاء هیئتها گفتهاند که این محدودیتها توسط شورای اسلامی استان تهران وضع گردیده، و حداقل در یک مورد، به نظر میرسد که دستور از جانب شورای عالی امنیت ملی صادر شده باشد.
بر طبق اظهارات فعالان حقوقی اهل سنت، از بدو تأسیس جمهوری اسلامی در سال ۱۹۷۹، دولت در استان تهران، به اهل تسنن اجازه ساختن و گرداندن مساجد رسمی سنی نداده است. ستوده گفت بیش از یک دهه قبل، شورای امور مساجد اهل سنت تهران که تحت نظارت جماعت دعوت و اصلاح ایران فعالیت میکند، به پایه گذاری یک سیستم نمازخانههای موقت مبادرت کرد تا مکانی برای نمازگزاران سنی برای برگزاری نماز جمعه و نماز عید در استان تهران فراهم آورد.
این شورا مدیریت ۱۰ نمازخانه را بر عهده دارد. تنها یکی از این مکانهای اجاره شده که در حقیقت بیرون از شهر تهران قرار دارد، از جهت معماری به سبک مسجد میباشد، در صورتی که بقیه مکانها، از جمله مسجد صادقیه، عموماً اطاقها، سالنها، و فضاهای متفرقهای هستند که به اجاره درآمدهاند. ستوده گفت دیگر گروههای سنی و گردانندگان مستقل تصدی حدود ۲۰ نمازخانه دیگر در سراسر استان تهران را به عهده دارند.
شیخ حسن امینی، یکی دیگر از روحانیون و فعالان ایرانی برجسته حقوق سنیها به سازمان دیده‌بان حقوق بشر گفت محدودیتهای اِعمال شده بر نمازخانهها در سالهای اخیر برخی از نمازگزاران سنی را بر آن داشته است که نماز عید خود را در مکانهای نامعین، از جمله منازل افراد و یا اماکن خصوصی دیگر برگزار کنند.
بعضی از مقامات رسمی دولت در پاسخ به انتقاد فعالان اهل سنت مبنی بر ایجاد محدودیت برای برگزاری نماز و نیایش روز عید میگویند در ایران مساجد بر روی تمام مسلمانان، بدون در نظر گرفتن مذهب آنان، باز است. آن‌ها اهل تسنن را دعوت کردهاند که «وحدت» خود را با همدینان شیعه خویش نشان داده و علیرغم تفاوتهای فاحش در آداب مذهبی، در برگزاری نماز به آنان بپیوندند.
در ماه سپتامبر، روحانی یک وزیر اطلاعات سابق به نام علی یونسی را به عنوان دستیار ویژه خود در امور اقوام و اقلیتهای دینی منصوب کرد. در مصاحبهای که در سایت «انتخاب» در روز ۳۱ اکتبر منتشر شد، یونسی گفت دولت باید حداکثر تلاش خود را کند تا «مانع تعرض گروههای افراطی و خودسر» علیه اقلیتهای دینی، ازجمله پیروان اهل سنت، شود.
اگرچه هیچکس آمار و ارقام دقیقی در دست ندارد، اما حدود ۹ درصد از جمعیت ۷۵ میلیونی ایران را مسلمانان سنی مذهب تشکیل میدهند. فعالان ایرانی حقوق اهل سنت به سازمان دیده‌بان حقوق بشر گفتند در مناطقی که اکثریت با اهل تسنن میباشد، از جمله مناطقی که از ابتدا محل سکونت اقوام کرد، ترکمن، و بلوچ بوده است، سنیها در ارتباط با دسترسی داشتن به عبادتگاههای خود با محدودیتهای کمتری مواجه هستند.
شیخ حسن امینی، روحانی و رهبر سنی شهر سنندج در استان کردستان گفت بر اساس اطلاعات او امسال در بیشتر نواحی کردنشین، مراسم عید بدون هیچگونه ممانعتی برگزار شد. اما وی گفت در چند شهر، از جمله بوکان در استان کردستان، نیروهای امنیتی برخی از نمازگزاران را از اجرای مراسم عید ممنوع کردند.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر در تاریخ اول اوت ۲۰۱۳، در نامهای به روحانی که در آن زمان در انتخابات پیروز شده بود، گفت: «امروز میلیونها تن از مردم ایران که متعلق به اقلیتهای قومی و مذهبی میباشند، در مشارکتهای سیاسیشان، در استخدام، و در برخورداری از حقوق اجتماعی و فرهنگی خود از تبعیضهای قانونی و یا عملی رنج میبرند»، و به ویژه از روحانی خواست محدودیتهایی که مردم سنی مذهب ایران با آن مواجهند را از میان بردارد.
ستوده به سازمان دیده‌بان حقوق بشر گفت عبدالرحمن پیرانی، دبیرکل جماعت دعوت و اصلاح ایران که در تاریخ ۲۹ اکتبر با یونسی ملاقات داشته است، خوشبین بود که دولت به زودی محدودیتهای مربوط به نیایشهای اهل سنت در تهران را برخواهد داشت، و به طور کلی شرایط را برای سنی مذهبان بهتر خواهد کرد. روحانی در طول مبارزات انتخاباتی خود، یک بیانیه ۱۰ ماده‌ای صادر کرد که در آن محافظت مساوی قانون برای تمام ایرانیان بدون در نظر گرفتن قومیت و مذهب آنان را تضمین مینماید.
ماده ۱۲ قانون اساسی ایران در مورد مسلمانان سنی تصریح میکند که «دارای احترام کامل میباشند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند». قانون ایران همچنین در ارتباط با مسلمانان سنی پیرو مذاهب حنفی، شافعی، مالکی، و حنبلی، این حق را اعطا میکند که «در تعلیم و تربیت دینی و احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارث و وصیت) و دعاوی مربوط به آن در دادگاهها رسمیت دارند».
ویتسون گفت: «روحانی قول میدهد که اعتماد پیروان اقلیتهای مذهبی را جلب نماید، اما اگر عوامل امنیتی مسلمانان سنی را از انجام عبادت در مساجد خود منع کنند، این وعدهها مفهوم چندانی نخواهند داشت».