نفس در قفس

پیکر بابک خرمدین در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد؛ ملاحظات حقوقی بر این پرونده

28-می-2021

گروه خبری: دسته‌بندی نشده -

نفس در قفس،۷ خرداد ۱۴۰۰: روز گذشته ۶ خرداد ۱۴۰۰، بعد از ده روز از خبر شوک‌آور قتل بابک خرمدین، کارگردان سینما و مدرس دانشگاه توسط و مادرش، پیکر این هنرمند در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

روز ۲۷ اردیبهشت ماه همزمان با انتشار خبر پیدا شدن پیکر مثله شدن بابک خرمدین، خبر بازداشت پدر و مادرش و اعتراف آنها به قتل فرزندشان پخش شد. در ادامه اولین تصاویر منتشر شده از این پدر و مادر، انتقادها و سوالات زیادی را برانگیخت. مرکز حقوقی « نفس در قفس»، ارگان خبری لیگ حقوق بشر زندانیان ایران در ادامه تلاش کرده است ملاحظات حقوقی این قتل را بررسی کند.

لازم به یادآوری است که بابک خرمدین متولد ۱۳۵۷، دارای مدرک کارشناسی ارشد سینما از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران به عنوان استاد دانشگاه و مدرس در دانشکده‌ها و آموزشگاه‌های هنری تدریس می‌کرد.

از  آثار بابک خرمدین می‌توان از «بور بیجاده رنگ» ۱۳۸۶( ۲۲ دقیقه)، «سه شنبه: مامان» ۱۳۸۸( ۹ دقیقه)، فیلم نیمه بلند داستانی «روزن (کورسو) » ۱۳۸۹ (۴۲ دقیقه) ، فیلم بلند داستانی «سوگنامه‌ای برای یاشار» ۱۳۹۲ ساخته شده در لندن (۷۲ دقیقه) و …نام برد.

او جایزه بهترین فیلم کوتاه داستانی برای «بور بیجاده رنگ» در جشنواره بین‌المللی فیلم آسا (فیلم‌های انسان دوستانه) ۱۳۸۸ دریافت کرده بود و برای همین فیلم چند جایزه داخلی را هم به خانه برد.

 

ملاحظاتی در مورد پرونده قتلهای اخیراکبرخرمدین وهمسرش

الف) مشخصات

۱-مجنی : اکبرخرمدین۸۱ساله سرهنگ  بازنشسته که ۶۹ ماه در مناطق عملیاتی بوده است .او با معاونت همسرش بنام ایران ۷۴ساله دو فرزند خود و دامادشان  را به قتل رسانده اند

۲-مجنی علیه : ۱-آرزو خرمدین متولد۱۳۵۱ متاهل . مقتول در سال ۱۳۹۷

۲ – بابک خرمدین متولد  ۱۳۵۳ مجرد . مقتول در سال ۱۴۰۰

۳ – فرامرز                      متاهل . مقتول در سال ۱۳۹۰

ب) شرح ماوقع

اکبرخرمدین و همسرش با شیوه واحد درهر دو مورد قتل  فرزندان خود . آرزو  و بابک  درزمانهای متفاوت پس از خوراندن داروی بیهوشی توسط مادر . بعد ازبیهوشی . توسط پدر با  ضربات چاقو کشته می شوند  سپس آنها جسد را به حمام منتقل و جنازه شان را مثله نموده  و بعد تکه های جسد را داخل کیسه ها ریخته ودرچند نقطه شهر داخل ظرف زباله رها میکنند.

در مورد قتل دامادشان بنام فرامرز.  در سال۱۳۹۰ با تصمیم مشترک اکبر خرمدین و همسرش ایران ودخترشان آرزو. ابتدا توسط آرزو داروی بیهوشی در غذا به وی خورانده شده و پس از بیهوشی توسط اکبر خرمدین با چاقو به قتل میرسد سپس آنها با مساعدت همدیگر جسد را به حمام منتقل نموده وتوسط اکبر خرمدین مثله شده وتکه های جسد را داخل کیسه زباله ها ریخته ودر چند نقطه شهر داخل ظرف زباله رها می شود.

به عنصرمعنوی قتلهای مذکور در پایان مطالب  پرداخته می شود

قتل های مذکور در دو پرونده قابل بررسی است :

۱- پرونده قتل فرزندان، آرزو  و بابک

۲-پرونده قتل داماد فرامرز

————-

۱-پرونده قتل فرزندان

نگاهی به ابعاد حقوقی قضیه

طبق ماده ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی قصاص در صورتی اثبات می شود که مرتکب  . پدر یا ازاجداد پدری مجنی علیه  نباشد .

توضیح :مجازات اصلی جرم قتل عمدی در قوانین ایران .قصاص است . اما براساس مقررات فقه اسلامی و قانون مجازات اسلامی اگر پدری فرزند خود را به قتل برساند این مجازات در مورد پدر قابل اجرانبوده  و پدر  قصاص نمی شود(م۶۱۲ و ۲۲۰ ق .م . ا) این نکته نیز قابل ذکر است که طبق قانون مجازات اسلامی دست پدر در قتل فرزند و همچنین در تنبیه بدنی اطفال بازبوده و مجوز قانونی برای ارتکاب جنایت با تضمین قانونی عدم مجازات را دارد.(طبق تبصره ۲ماده ۴۹ قانون مجازات اسلامی . قانون مجوز تنبیه بدنی اطفال را که در تعارض با  حقوق پذیرفته شده اطفال درسطح بین المللی است را به والدین داده است ).

طبق ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی  پدر یا جد پدری که فرزندخود را بکشد قصاص نمی شود وبه پرداخت دیه به ورثه مقتول وتعزیرمحکوم خواهدشد

به استناد ماده ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی هرکس مرتکب قتل عمدشود وشاکی نداشته باشد یا شاکی داشته ولی از قصاص گذشت کرده باشد ویا به هرعلت قصاص نشود در صورتی که اقدام وی موجب اخلال درنظم وصیانت وامنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد دادگاه مرتکب را به حبس از ۳تا۱۰ سال محکوم می نماید .

بنابراین مجازات پدری که مرتکب قتل فرزندخودشده است در صورتی که اقدامش موجب اخلال در نظم وصیانت جامعه یا موجب تجری وی و یا دیگران نشود پدر مبرا ومصون از حبس خواهد بود .

مجازات تعیین شده برای مادر که عنوان معاونت در جرم مذکور را دارد:

به استناد ماده ۱۲۷ قانون مجازات اسلامی درصورتی که در شرع یا قانون .مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد .مجازات وی به شرح زیر است :

الف- درجرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس دائم است .حبس تعزیری درجه پنج یا شش

ت-در جرائم موجب تعزیر یک تا دو درجه پایین تر از مجازات ارتکابی .

(برای جلوگیری از اطاله کلام بند ب و پ  که مربوط به جرایم مستوجب حد میباشدوهمچنین تبصره ۱ که درمورد جرایم تعزیری است ذکر نمی گردد )

تبصره۲- در صورتی که به هر علت قصاص نفس یا عضو اجرا نشود .مجازات معاون براساس میزان تعزیرفاعل اصلی جرم .مطابق بند ت این ماده اعمال می شود.

براساس این ماده و تبصره ۲آن مجازات مادر  بعنوان معاونت درجرم بایستی یک تا دو درجه پایین تر از مجازات جرم ارتکابی باشد .باتوجه به اینکه مجازات جرم ارتکابی توسط پدر دردسته مجازات تعزیری درجه ۴قرار دارد یعنی حبس ۳تا ۱۰سال .مجازات مادر بایدحبس تعزیری درجه پنج یا شش باشد یعنی حبس بیش از ۶ماه تا ۵سال

ملاحظاتی در مورد فرزندکشی

مصونیت پدر از مجازات فرزندکشی در قوانین ایران برخلاف قوانین بین المللی است چرا که  شبیه سایرقتلها نبوده و عملا موجب تجری پدران و تشویق به ارتکاب قتل فرزندان و شدت خشونت بکار رفته  گردیده است  بطوری که عملا شاهد روند روبه افزایش ارتکاب چنین جنایاتی هستیم که  وجدان عمومی را آزرده و احساسات افراد جامعه را جریحه دار نموده است اما بسیاری از موارد رسانه ای نشده و پنهان می ماند ذیلا به ۳ مورد اخیر که برجسته بوده اشاره می گردد.

۱-در خرداد۹۹ رومینا اشرفی دختر ۱۴ ساله در شهرستان تالش به دست پدرش به طرز فجیعی سرش بریده شد .نکته قابل تامل در این پرونده  . تحقیق وآگاهی پدر از حفره بزرگ حقوقی  عدم مجازات فرزندکشی بود .

۲- در جنایتی دیگر در ۲۶ خرداد۹۹  در کرمان ریحانه عامری توسط پدرش با تبر به قتل رسید .

۳-در ۲۶ آذرماه ۹۹ –  دختر ۲۱ ساله ای بنام اعظم دراطراف روستای خیرآباد شهرستان نجف آباد توسط پدربه قتل رسیده وجسدش در بیابانهای روستای علی آباد رها شده بود .

نکته آخر: این تنها پدر نیست که دست به قتل فرزند خود می زند بلکه گاهی برادران . عمو .دائی و..نیزبه بهانه های ناموسی مبادرت به قتل می کنند و برای فرار از مجازات قصاص   پای پدر را به ماجرا میکشند این مسئله بخصوص در مواردی که برادران مرتکب قتل می شوند رایج است وپدر برای نجات پسران ارتکاب قتل را به عهده میگیرد .

۲-پرونده قتل داماد فرامرز 

نگاهی به ابعاد حقوقی قضیه :

طبق ماده ۲۳۲: با اقراربه قتل عمد گرچه یک مرتبه هم باشد قتل عمد ثابت می شود.

طبق ماده ۲۰۷قانون مجازات اسلامی :هرگاه مسلمانی کشته شود قاتل قصاص می شود ومعاون در قتل عمد به ۳سال تا ۱۵سال حبس محکوم می شود

همچنین طبق ماده ۲۰۸ قانون مجازات اسلامی . هرکس مرتکب قتل عمد شود و شاکی نداشته یا شاکی داشته ولی از قصاص گذشت کرده باشد واقدام وی موجب اخلال در نظم جامعه یا خوف شده ویا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد موجب حبس تعزیری از۳تا ۱۰سال می باشد

به استناد اقرار اکبرخرمدین و همسرش و قرائن موجود قتل عمد فرامرز  توسط آنان اثبات شده ودرصورتیکه ولی دم فرامرز تقاضای قصاص نمایند اکبر خرمدین به قصاص محکوم خواهد شد با توجه به اینکه معاون وی در قتل عمد دخترش آرزو بوده که خود نیز بعد به قتل رسیده موضوعیتی نخواهد داشت اما در مورد همسرش خانم  ایران با توجه به عدم شفافیت پرونده و روشن نبودن نقش او در اقدامات  اجرایی یا تسهیل و تامین امکانات وقوع جرم . وتنها آشکار بودن   این نکته  که وی اقرار به ترغیب مباشرداشته است لذا با توجه به شرایط وامکانات خاطی ومراتب جرم و درجات تعزیر – به تعزیر محکوم خواهدگردید.

ملاحظات

مسئله قابل تامل در قوانین مربوطه این است که طبق ماده ۲۰۷ ویژگی تعریف شده مقتول مسلمان بودن اوست .یعنی چنانچه مقتول مسلمان نبوده و کافر باشد قاتل مجازات برابر سایرقتل ها را نخواهد داشت .توضیح اینکه برای قصاص در جنایات عمدی شرایطی مقرر شده است که درصورت نبود هریک از این شرایط .قصاص نیز منتفی است.از نگاه فقه وقانون .یکی از شرایط قصاص تساوی قاتل و مقتول در دین است .فقهای شیعه به طورمطلق گفته اند مسلمان به عوض کافر کشته نمی شود مگر مسلمانی به کشتن کافر آنهم از نوع ذمی آن عادت داشته باشد .( کافر ذمی یعنی  غیرمسلمانان واهل کتاب که در کشوراسلامی زندگی میکنند ولی به قوانین آن احترام گذاشته و با دشمن مسلمانان همکاری نکرده و موظف به پرداخت جزیه هستند)

در مورد عنصرمعنوی قتل های مذکور : اکبر خرمدین وهمسرش در انگیزه قتل به خلاف کار بودن هرسه مقتول واشاره به مواردی مانند اینکه فرامرز قاچاقچی بود و آرزو دختر فاسدی شده بود و پسرهای مختلف را به خانه می آورد .و بابک دختران دانشجو را به خانه می آورد ومادرش را مجبور میکرد که از آنها  پذیرایی کند .استناد نموده و خدا را از بابت انجام قتلها شکر گزاری نمودند.

در  تبصره ۲ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی آمده است : در صورتی که شخص . کسی را به اعتقاد قصاص یا به اعتقاد مهدورالدم بودن بکشد واین امر بردادگاه ثابت شود وبعدا  معلوم گردد که مجنی علیه مورد قصاص ویا مهدورالدم نبوده است قتل به منزله خطا شبیه عمد است . واگر ادعای خود را در مورد مهدورالدم بودن اثبات برساند .قصاص و دیه از او ساقط است .

بسته به شرایط و میزان تبحر وکلای پرونده استناد وکلای پرونده خرمدین به این تبصره احتمالا می تواند مفری دیگری برای رهایی ازمجازات یا تخفیف بخصوص در مورد پرونده فرامرز مانند موارد مشابه باشد .بطوریکه تعدادی از قتلها چه درقالب فتوا وچه در قالب استنباط شخصی. بعنوان عنصرمعنوی در انگیزه ارتکاب قتل توجیه گردیده و قاتلین از مجازات جرم ارتکابی مصون مانده اند . یکی ازموارد مشابه از بابت انگیزه قتل را می توان به قتل ۵نفر توسط۶تن از بسیجیان عضو پایگاه علی اصغرمولای مسجد میدان ارگ  کرمان در سال ۸۱ اشاره نمود که انگیزه آنها مبارزه با فساد .مشروبات الکلی وروابط نامشرع در توجیه قتلها بود البته در مورد اخیرزن و شوهر بودن مقتولین  اثبات گردید اما با مساعدت های قوه قضائیه خلاف  روند سایرپرونده های قتل  .متهمین آزادبوده و بعد از ۱۷سال با اخذ رضایت از اولیای دم پرونده مختومه گردید.

(اثبات قتل حتی با یکبار اقرار متهم طبق ماده ۲۳۲ نیز بحثی جداگانه می طلبد بخصوص اینکه در سیستم دلایل قانونی در ایران . اقرار سلطان دلایل احصا شده است.هرگاه متهم اقرار به ارتکاب جرمی کند اقرار وی نافذ و معتبر است و نوبت به ادله دیگر نمی رسد مگر اینکه با بررسی قاضی رسیدگی کننده قرائن ودلایل برخلاف مفاد اقرارباشد که در این صورت دادگاه تحقیق وبررسی لازم را انجام میدهد وقرائن وشواهد مخالف  اقرار را در رای ذکر می کند . این مسئله نیز یکی دیگراز مفرهایی است که در مواقعی مثلا پدر بجای فرزند جرم را برعهده میگیرد تا او را از مجازات برهاند . چون به پرونده مذکور ارتباط ندارد صرف نظر می کنیم )