آمار نقض حقوق بشر در طول سال ۱۴۰۰: اعدام دستکم ۳۸۳ زندانی
20-مارس-2022
گروه خبری: آزادی بیان - اعدام -
مقدمه
گزارش ذیل حاصل تلاش مستمر و روزانه همکاران لیگ حقوق بشر زندانیان ایران (نفس درقفس) در جمع آوری و مستند‌سازی گزارشات از منابع مستقیم، غیر مستقیم و متعدد حقوق بشری در طول سال بوده که اغلب بصورت روزانه نیز در سایت «نفس در قفس» ارگان خبری لیگ حقوق بشر زندانیان ایران منعکس گردیده است.
در جمع بندی کلی بر اساس آمارهای ثبت گردیده از اول فروردین تا ۲۹اسفند ۱۴۰۰ ، دست کم ۳۸۳شهروند توسط مقامات جمهوری اسلامی اعدام شده‌اند. از نظر اتهام بیشترین اعدامها مربوط به اتهام مربوط به مواد مخدر و قتل است.
بعد از سرکار آمدن ابراهیم رئیسی یکی از عاملین اصلی قتل‌عام زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ به عنوان رئیس جمهور، سرکوب در جامعه ایران شدت گرفته است. در سال ۱۴۰۰بیش از۲۰۰۶مورد دستگیری با بیش از ۱۱۹۰ سال و۳ ماه و ۲۹روز حکم حبس برای زندانیان سیاسی عقیدتی ، فعالین صنفی، مدنی، کارگری و فضای مجازی صادر گردیده است. همچنین احکام ۴۲۵۵ ضربه شلاق برای شهروندان در سال گذشته صادر گردید. این در حالیست که بسیاری از احکام اعدام، دستگیری و احکام شلاق در رسانه‌های حکومتی بازتابی نداشته و با توجه به نبود اجازه فعالیت حقوق بشری در داخل کشور، فعالین حقوق بشری و خانواده های آسیب دیده محدودیتهای زیادی برای انعکاس موارد نقض حقوق بشر دارند.
لذا طبیعی است که آمار های واقعی بسی بیشتر از موارد ثبت گردیده باشد. هر چند موارد نقض حقوق بشر در ایران بسیار متعدد و گسترده است، اما گزارش پیش رو تنها در رابطه با موارد اعدامها، و نیز احکام بازداشت، حبس و شلاق است. همچنین این گزارش در بر گیرنده فهرستی از موارد نقض حقوق بشر و رویدادهای مهم در ارتباط با نقض حقوق بشر در سال گذشته است.امید که با همکاری علاقمندان و فعالین، و عموم کسانی که در قبال نقض حقوق انسانی هموطنان احساس مسئولیت کرده و با انعکاس اخبار و اطلاعات مربوطه مانع تضییع حقوق مردم در شرایط سانسور و خفقان می شوند، بتوانیم گامی مثبت در این زمینه برداریم . لیگ حقوق بشر زندانیان ایران (نفس در قفس) از همراهی و همکاری شما استقبال می‌کند و آماده پذیرش و انعکاس اخبار و اطلاعات مربوطه در زمینه نقض حقوق بشر است
جمع بندی گزارش مربوط به اعدام ها در طول سال ۱۴۰۰ :
اعدام مجازاتی است غیر قابل برگشت که امکان جبران خطا یا اشتباه در آن وجود ندارد. بنابر این و باتوجه به دلایل متعدد جامعه شناختی، مجازات اعدام با انتقاد هایی جدی رو برو بوده و در بسیاری از کشورها چنین مجازاتی کنار گذاشته شده است. اما در قوانین جمهوری اسلامی مجازات اعدام بعنوان یکی از ابزارها و روش‌های اعمال قدرت و در راستای سیاست ارعاب ، تحت عناوین ذیل به کار می رود: الف ) قصاصی ب) حدی ج) تعزیری
۱- اعدام بر پایه مفهوم قصاص : این نوع اعدام هرچند در مورد قتل عمد و با شکایت شاکی خصوصی است، اما اجازه ولی فقیه از ملزومات اجرای آن است. و فراتر از موضوع شاکی و متشاکی، بعنوان ابزاری برای ایجاد وحشت کاربرد دارد و مجازاتی است که کل جامعه را متاثر می‌کند. این مجازات به صورت گسترده و ناعادلانه و بر پایه قوانین عقب مانده و ظالمانه به اجرا گذاشته می‌شود. علاوه بر این در جوامع پیشرفته امروز، و با وجود تعاریف نوین حقوق بشری و مجازاتهای جایگزین و قوانین مترقی، هیچ جایی برای قصاص که خاص شرایط و زمان مربوط به جوامع سنتی وپیشین بود وجود ندارد.
۲- اعدام بر پایه مفهوم حد: مجازات مرگی است که در قوانین شریعت معین شده و امکان تخفیف در آن وجود ندارد. از جمله : جرایم جنسی مثل زنا و لواط، و جرایم علیه دین و علیه به اصطلاح جامعه اسلامی که شامل محاربه و ارتداد است.
۳- اعدام بر پایه مفهوم تعزیر: یعنی مجازاتی که از طرف حاکم شرع معین می‌شود. و بر خلاف حد ، مجازات جرائم مشمول تعذیر در قوانین شرعی از پیش معین نشده است. ناگفته پیداست که در اعدام بر اساس حد مانند محاربه و ارتداد، و نیز در اعدام بر پایه تعزیر دست حاکمیت تا چه اندازه در اعمال سلیقه وتفسیر شخصی برای صدور حکم اعدام باز است. فلذا امکان تغییر سیاست و افزایش اعدامها در شرایط پر مخاطره برای حکومت ، در این زمینه از لحاظ قانونی میسر شده است.
در طول سال ۱۴۰۰طبق آمار مستند مرکز آمار لیگ حقوق بشر زندانیان ایران و با ذکر اسامی محکومین، دستکم۳۸۳ حکم اعدام اجرا گردیده و حداقل ۱۱۰مورد نیز حکم اعدام صادر یا مورد تائید دیوان عالی کشور قرار گرفته است.
در سال گذشته، بالاترین آمار اعدام در ماه اسفند صورت گرفته است. در روزهای اخیر در زندان عادل‌آباد شیراز دستکم ۲۴ زندانی به اتهامات «قتل» و«مواد مخدر» اعدام شدند. همه‌ی اعدامهای صورت گرفته در عادل‌آباد شیراز مخفیانه بوده و این احتمال وجود دارد که تعداد واقعی اعدامها بیش از این باشد.
طبق نمودار بالا کمترین آمار اعدام مربوط به ماه خرداد می‌شود. در این ماه به دلیل برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری تعداد اعدامهای صورت گرفته بسیار کم شد. اما بعد از این دوره کوتاه مدت شاهد افزایش شمار آمار اعدامها هستیم که در ماه اسفند به بالاترین تعداد رسیده است.
پیش از این غلامحسین‌اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه، از تعیین تکلیف کردن پرونده های اعدام تا پایان سال جاری خبر داده بود و میتوان اعدامهای صورت‌گرفته در شیراز را در این راستا قلمداد کرد.
نمودار زیر آمار احکام اعدام صادر یا تایید شده را به تفکیک هر ماه نشان می‌دهد.
نمودار زیر مقایسه آماری صدور و اجرای احکام اعدام به تفکیک هر‌ماه در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد:
اکثر احکام اعدام در ایران به صورت مخفیانه اجرا می‌شود و از اینرو شمار اعدامهای صورت گرفته به طور واقعی از آنچه که فعالین حقوق‌بشر منتشر می کنند بیشتر است.
از میان ۳۸۳ اعدام صورت گرفته در یک‌سال گذشته، تنها ۳۴ مورد در رسانه‌های حکومتی اعلام شده است و بقیه اعدامها با تلاش فعالین حقوق‌بشر از طریق زندانیان دیگر و یا خانواده اعدامیان اطلاع رسانی شده است.
نمودار زیر مقایسه تعداد اعدامهای مخفیانه و اعدامهای اعلام شده را به تفکیک هر ماه نشان می دهد:
از نظر تفکیک اتهامات، اکثر اعدامها مربوط به متهمین مرتبط با اتهام «موادمخدر» و« قتل» است. ۴مورد نیز مربوط به اعدام زندانیان سیاسی از جمله اجرای حکم اعدام حیدر قربانی در زندان سنندج در تاریخ ۲۸ آذرماه بود که گزارشگران حقوق بشر سازمان ملل، جاوید رحمان و موریس تیدبال -بینز، با انتشار بیانیه‌ای آن را محکوم کردند و اجرای چنین حکمی را نقض قوانین بین‌المللی حقوق بشر دانستند که در یک روند ناعادلانه و ناقض حقوق و درحالی که پرونده وی هنوز در دیوان عالی کشور در دست بررسی بود، بطور مخفیانه انجام شد . این گزارشگران بصورت واضح بیان کردند: «در شرایط تداوم اعتراضات و نارضایتی‌های گسترده از مسئولان این نگرانی وجود دارد که چنین اعدام خودسرانه‌ای برای ایجاد رعب و وحشت صورت گرفته باشد».
زندانی سیاسی عبدالباسط ریگی نیز به اتهام قتل قاضی کریمی و همکاری با یکی از گروه‌های مخالف رژیم در ۲۷دی ماه در زندان زاهدان اعدام گردید.
در زمینه احکام صادره نیز میتوان به صدور حکم اعدام زندانی سیاسی محمد جواد وفایی توسط شعبه ۴دادگاه انقلاب مشهد به اتهام« افسادفی الارض» از طریق تحریق وتخریب عمدی اماکن خاص و همکاری با سازمان مجاهدین خلق نام برد. و همچنین در این سال دو زندانی در اراک به اتهام «سب النبی» به اعدام محکوم شدند.
در میان اعدام شدگان سال گذشته حداقل ۱۱زن به اتهامات مختلف از جمله قتل وجود دارد.
همچنین دستکم ۲ کودک – متهم بنام های سجاد سنجری و آرمان عبدالعلی که در زمان ارتکاب جرم‌انتسابی کمتر ۱۸ سال داشتند، از جمله اعدام شدگان بودند که علیرغم اعتراضات داخلی و بین المللی حکم اعدام‌شان به اجرا درآمد.
عباسقلی صالحی متهم مرتبط با مواد مخدر نیز بعد از ۲۰سال زندان در حالیکه از اتهام انتسابی تبرئه شده بود، در ۷مهر ماه در زندان اصفهان اعدام گردید.
در روزهای آخر اسفند‌ماه شمار اعدامها در زندان عادل‌آباد شیراز افزایش چشمگیری داشت. بنا به گزارش فعالین حقوق‌بشر سیستم قضایی جمهوری اسلامی تصمیم گرفته بود که دست کم ۵۲ زندانی محکوم به اعدام در شیراز را اعدام کند، و به این منظور آنها را از زندان بیرنوند به زندان عادل‌آباد شیراز منتقل کرده بود. اعدامهای صورت گرفته به صورت مخفیانه انجام گرفته و اطلاع دقیقی از تعداد و زمان اعدامهای صورت گرفته در این زندان در دست نیست.
بعد از انتشار خبر اعدام برخی از این زندانیان توسط خانواده هایشان، نیروهای امنیتی باتهدید این خانواده ها و پرسنل زندان از انتشار هرگونه خبر در مورد زندانیان اعدامی در زندان عادل‌آباد شیراز جلوگیری کرد.
-جمع بندی گزارشات مربوط به بازداشت ها و صدور احکام بازداشت:
درطول سال گذشته دستکم ۲۰۰۶ مورد بازداشت فعالین سیاسی، مدنی، کارگری، فعالین صنفی معلمان، فعالین فضای مجازی، دگر اندیشان و شهروندان بهایی صورت گرفت که با ذکر اسامی ثبت گردیده است. این غیر از آمار دستگیرشدگانی است که اسامی و مشخصاتشان معلوم نیست.حکم محکومیت حبس ۳۵۴ نفر صادر یا در مرحله تجدید نظر تعیین تکلیف گردید بر این اساس محکومین در مجموع به ۱۱۹۰دسال و ۳ ماه و ۲۹ روز حبس تعزیری و چند تن نیز به حبس ابد محکوم شدند.
نگاهی گذرا به وقایع گسترده نقض حقوق بشر در طی سال گذشته :
بازداشت و صدور حکم برای شهروندان بهایی در شهرهای مختلف کشور، بازداشت دستکم ۳۰ نفر بدلیل شرکت در مراسم روز جهانی کارگر، بازداشت تعدادی از خانواده های دادخواه شهدای آبان، بازداشت و صدور حکم برای فعالین کارگری، در گذشت مشکوک و پر ابهام شاهین ناصری تنها شاهد پرونده نوید افکاری در سلول انفرادی زندان تهران بزرگ ، بازداشت چند تن از وکلا ، بازداشت چند تن از فعالین حقوق زنان، بازداشت و محکومیت تعدادی از نوکیشان مسیحی ،بازداشت چندین تن از فعالین صنفی معلمان در پی اعتراضات گسترده و سراسری شان ومحکومیت حبس برای برخی از معلمان ، بازداشت نزدیک به ۳۰۰ نفر از کشاورزان و معترضان اصفهان در آذرماه، جانباختن عادل کیانپور در پی اعتصاب غذا در زندان شیبان اهواز، جان باختن بکتاش آبتین شاعر فیلم ساز و عضو کانون نویسندگان در پی ابتلا به کرونا در زندان بدلیل انتقال دیرهنگام به بیمارستان ، جان باختن غیرمترقبه امید موسوی از بازداشت شدگان اعتراضات آبان ۹۸ در سن ۲۲سالگی ۵ ماه پس از آزادی از زندان در اثر سکته مغزی، مصادره ملک شخصی حداقل دو نفر از زندانیان سیاسی بنام رقیه سلطانی و زوج زندانی سیاسی فاطمه مثنی وحسن صادقی ،مصادره ملک شخصی شیدا تائید شهروند بهایی به نفع ستاد اجرایی فرمان خمینی از جمله این موارد بود.
– جمع بندی گزارشات مربوط به احکام شلاق در سال ۱۴۰۰ :
در طول سال گذشته حکم دست کم۴۲۵۵ ضربه شلاق برای متهمین مختلف صادر شده است.یک فعال حقوق زنان، زندانیان سیاسی، دو دانشجوی معترض به ساقط نمودن هواپیمای اوکراینی، اسماعیل گرامی فعال کارگری، چندین فعال مدنی ترک ، فعالین اقتصادی، کامیارفکور فعال کارگری وخواننده رپ، یک شهروند به اتهام سرقت ۳بسته بادام زمینی برای فرزندش ، و وکیل امیرسالار داودی ، از جمله افراد و فعالینی بودند که در سال گذشته حکم شلاق دریافت کردند . مرگ هادی عطارزاده در زندان اهر بعد از اجرای حکم شلاق در شهریورماه نظرها را بسوی این شکنجه غیر انسانی جلب کرد. این درحالی است که اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین المللی حقوق مدنی وسیاسی ، کنوانسیون منع شکنجه، همگی مجازاتهای غیر انسانی و تحقیر آمیز را منع کرده اند. در گزارش بهمن ماه نفس درقفس، این مجازات غیر انسانی و تحقیر آمیزاز لحاظ حقوقی مورد بحث و بررسی قرارگرفت.
فهرست دیگر موارد نقض حقوق بشردر طی سال گذشته :
قربانی کردن مردم با بیماری کوید۱۹ بخصوص با تحریم واکسن خارجی توسط رهبر جمهوری اسلامی و در مراحل بعدی تعلل وتاخیر در واکسینه کردن مردم توسط مسئولین مربوطه که می تواند در زمره اتهامات جنایت علیه بشریت قرار گیرد، تداوم کشتار کولبران و سوختبران با شلیک مستقیم نیروهای امنیتی، برخورد خشونت آمیز با زنان در خیابان تحت عنوان بی حجابی، افزایش فشارهای معیشتی بر تمامی شهروندانبرخورد خشونت آمیز با کشاورزان و معترضان اصفهان و استفاده از تفنگ های ساچمه ای که موجب آسیب های جدی به معترضان شده و حداقل ۱۰نفر بینایی خود را از دست دادند، برخورد قهرآمیز و سرکوب مردم معترض به وضعیت بد معیشتی، تبلیغ و ترویج کودک همسری، وقوع چندین قتل تحت عنوان قتل های ناموسی تحت حمایت قانون و از جمله دهشتناک ترین مورد آن که بازتاب گسترده داخلی و بین المللی داشت. مورد آخر مربوط به بریدن و گرداندن سر مونا حیدری کودک همسر اهوازی بود که در گزارش بهمن ماه این موضوع از لحاظ حقوقی در سایت «نفس در قفس» مورد بحث و بررسی قرارگرفت.
فهرست رویدادهای مهم در ارتباط با حقوق بشر طی سال گذشته :
تصویب شصت وهشتمین قطعنامه نقض حقوق بشر در ایران در آذرماه توسط کمیته سوم مجمع عمومی ملل متحد و تاکید بر افزایش سرکوب دگراندیشان و عدم پایندی حکومت جمهوری اسلامی به موازین حقوق بشری، برگزاری ۷۲جلسه دادگاه حمید نوری یکی از عاملان کشتار و قتل‌عام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ در زندان رجایی‌شهر که توجهات جهانی را به این جنایت هولناک جلب کرده و جهشی بزرگ در راستای لغو مصونیت جنایتکارا ن از عواقب اعمال خود بود. برگزاری این دادگاه همچنین مستندات حقوقی برای مجازات سایر مقامات جمهوری اسلامی و آمران و عاملان آن جنایت بزرگ از جمله ابراهیم رئیسی از اعضای هیئت مرگ را به جرم جنایت علیه بشریت در دادگاههای بین المللی فراهم نمود. برگزاری دادگاه بین المللی آبان در لندن و محاکمه آمران و عاملان سرکوب قیام خونین آبان ۹۸به اتهام جنایت علیه بشریت از دیگر رویدادهای مهم در سال گذشته بود.
گزارش نقض حقوق بشر در سال ۱۴۰۰