بررسی وضعیت حقوق بشر در زندان مرکزی تبریز (قسمت دوم و سوم) / مرتضی مرادپور
22-نوامبر-2016
گروه خبری:
۲- فرسودگی ساختمان: طبق ماده‌ی ۱۰۶، «مجاری فاضلاب همیشه باید باز باشد و در رفع عفونت و آلودگی در محوطه و اماکن زندان‌ها مراقبت و اقدام لازم و دائم به عمل آید» فرسودگی تاسیسات، سیستم فاضلاب و سیم کشی برق در سرویس‌ها و کف راهروها از معضلات جدی داخل بند ۱۲ محسوب می شود. بطوریکه لوله‌های فاضلاب طبقه بند ۱۱ که بالای طبقه بند ۱۲ واقع است، به علت فرسوده بودن درست روی محل شست و شوی ظروف چکه می کند و هنگام شست و شوی ظروف آب کثیف از بالای سر همه را نجس می کند. همینطور آب کثیف از طریق کانال مخصوص انتقال کابل و لوله از بالای مستراح‌ها چکه می کند و هنگام مراجعه به سرویس باعث کثافت می شود. همچنین به علت شیب بد و لق بودن کاشی‌های کف راهروی روشویی و سرویس‌های بهداشتی آب جمع شده و موقع پا گذاشتن آب کثیف پرت می شود. به علت ایراداتی که در سیستم حرارت مرکزی ( که بند ۱۲ محکومین و سه بند دیگر از آن استفاده می کنند) پیش می آیدو فرسودگی کل تاسیسات و همچنین فرسودگی سیستم الکتریکی، در ماه چند مورد قطعی آب و یا آب گرم و برق رخ می دهد. هنگام قطعی آب و برق یا گاز اگر در بیرون از زندان برای پخت غذا و استحمام و انجام ضروریات بهداشتی راه دیگری بتوان یافت در زندان به علت محدودیت راه دیگری وجود ندارد و فشار مضاعفی بر زندانی وارد می شود. به علت خرابی رادیاتورها که زنگ خورده و قدیمی هستند در ماه‌های سرد گرمای اتاق تامین نمی شود و هوای سرد از حیاط به داخل اتاق‌ها جریان دارد. و همچنین به علت سردی آب حمام سرماخوردگی که دوره درمانش حتی تا ماه‌ها طول می کشد در سطح بند همه گیر می شود. در فصل گرما نیز شرایط بهتر از فصل سرما نیست زیرا تنها نوع وسیله سرمایش پنکه سقفی جهت، جریان انداختن هواست آن هم در اتاق‌های بزرگ کفایت نمی کند و با گرمای هوا بوی نامطبوع در اتاق ساطع می شود. مورد جالب اینکه چند نفر از زندانیان که از جیب خود یک کولر آبی برای سالن تهیه کرده بودند سال بعد به جای سالن به اتاق نگهبانی نصب شد!. مورد دیگر راجع به تعداد کم پنجره و هواکش است، در اتاق‌ها پنجره آنقدر کم است که اتاق‌ها از نور طبیعی بی بهره‌اند و روشنایی در طول روز از نور مصنوعیی(مهتابی) تامین می شود. کمبود هواکش در انتهای راهروی سرویس‌ها که محل سیگار کشیدن نیز هست سبب می شود تهویه هوا انجام نشود و زندانیان غیر سیگاری نیز هنگام مراجعه به سرویس‌های بهداشتی و شست و شو بالاجبار در معرض دود سیگار و بوی مستراح قرار می گیرند. وضعیت هنگامی غیر قابل تحمل می شد که فن خراب شود و تا نصب فن سالم( که چندین هفته به طول می انجامد) بو و دود کل بند را فرا می گیرد و بعد از آمار( ساعت ۴ – ۷ بعد از ظهر نسبت به فصل) که درب سالن بسته می شود فضای اتاق‌ها آکنده از بو و دود می شود، در این حالت تا نصب فن بعد از آمار واقعا وضعیت اسفناکی به بار می آید. این وضعیت در نقض ماده ۸۶ آیین نامه است که می گوید:« استعمال دخانیات در اماکن مسقف بطور مطلق ممنوع است.» همانطور که ذکر شد روشنایی زندان از لامپ‌های مهتابی سفید تامین می شود؛ باتوجه به اینکه لامپ‌ها ۲۴ ساعته روشن می مانند نور فلورسنت و روشنایی کم اتاق‌ها سبب می شود چشم‌ها همیشه در معرض حساسیت به نور خورشید و ضعف بینایی قرار گیرد. به عنوان مثال نگارنده یکی از چندین موارد دارای حساسیت به نور خورشید و ضعف بینایی است که پس از چهارده ماه با دو نمره ضعف بینایی مجبور به استفاده از عینک طبی گشته است. طبق مصوبه کنگره سازمان ملل متحد در مورد حداقل مقررات معیار برای رفتار با زندانیان در بخش اول قسمت مقررات دارای کاربری عمومی ماده ۲۶ ( بند یک)؛ پزشک زندان موظف به کنترل مرتب وضع دفع فاضلاب، گرما و نور و تهویه هوای زندان است. طبق نظر صاحب نظران فرسودگی بناها و سیمای کهنه آن آثار نامطلوبی دارد؛ زندان‌های فرسوده روحیه‌ی زندانی را تخریب می کند؛ در مکان‌های فرسوده، کهنه و کثیف جرم زایی بیشتر از محیط‌هایی است که فرسوده نیستند و از دید و نور کافی برخوردارند.
۳- طبق اسناد حقوق بشر بین الملل پزشک زندان باید بطور منظم بهداشت و پاکیزگی زندان و زندانیان را بررسی و نظارت کند. ماده ۱۰۸ آیین نامه زندان‌ها نیز می گوید: «گرمابه و مستراح و دستشویی زندان باید همیشه تمیز باشد و به اندازه کافی دوش سرد و گرم در دسترس محکومان گذاشته شود تا بتواند با توجه به فصول سال در هفته یکبار استحمام کند.» درحالیکه با یکبار استحمام در طول هفته آن هم در محیط زندان بهداشت رعایت نمی شود، ولی برای جمعیت ۵۰۰ – ۴۰۰ با تعداد شش حجره حمام امکان اجرای همین ماده نیز میسر نیست. برای اینکه بتوان ۱۵ دقیقه استحمام کرد باید مدت طولانی را در صف منتظر ماند، در بندهای شلوغ مثل ۱۱ تحت قرار این مدت به چندین ساعت می رسد. مشکل دیگر فقدان آب گرم جهت استحمام است که در فصل سرما عملا غیر از سه – چهار ساعت از صبح نمی توان استحمام کرد بدین جهت بسیاری از زندانیان به علت سردی آب و صف طولانی چندین هفته یا حتی ماهی یکبار استحمام می کنند. وضعیت مستراح اسفبارتر است صرف نظر از کمی تعداد مستراح در اکثرشان چون سر شیلنک‌ها و یا بست دیواری باز شده اند اکثر اوقات شیلنک روی زمین ول بوده و یا داخل اجاق می افتد و آفتابه نیز در بیشتر اوقات در سرویس موجود نمی باشد. همچنین روزانه فقط یکبار بعد از خاموشی ظرف مایع دستشویی پر می شود و در طول روز معمولا بعد از ظهر که مایع تمام می شود بعضی از زندانیان بعد از مستراح دستانشان را نشسته به اتاق‌هایشان می روند. یکی از دلایلی که مایع دستشویی زود تمام می شود شاید به این علت باشد که بنیاد تعاونی زندان مایع با کیفیت پایین و شل خریداری می کنند که هنگام شست و شو زیاد استفاده می شود. همچنین چون زندانیان بی بضاعت امکان خرید مایع ظرفشویی نداشته و برای شستن ظروف از مایع دستشویی استفاده می کنند مایع زود تمام می شود که این عمل خود غیر بهداشتی است. در نتیجه این شرایط قارچها، باکتری‌ها و میکروب‌ها در بند شیوع یافته‌اند و خیلی از زندانیان از بیماری‌های قارچی و حساسیت‌های پوستی رنج می برند. شپش به عنصر همیشه حاضر در زندگی زندانیان تبدیل گشته و بجز اتاق کوچک ۵ در همه اتاق‌ها شپش پیدا می شود.همچنین سوسک‌ها از مستراح گرفته تا اتاق‌ها در همه جا حضور دارند و در اتاق‌های بزرگ در لابه لای وسایل خوراکی نیز پیدا می شوند. در مورد بوی نامطبوع اتاق‌ها نیز باید گفت مخصوصا در فصل تابستان بوی بدی در اتاق‌های بزرگ می آید و در اختلات با گرمای هوا طاقت فرسا می شود. با عنایت این اوصاف ادعای رعایت بهداشت و سلامت در زندان تبریز مفهومی ندارد. با اینکه در ماده ۱۹۱ آیین نامه سازمان نوشته شده است است:« به تشخیص دایره‌ی مددکاری از سوی زندانی سالیانه به متهمان و محکومان نیازمند به میزان مناسب لازن داده شده و نیازمندی‌های بهداشتی ضروری متهمان و محکومان زن نیز تامین می شود.» ولی تا به حال یک مورد هم در مورد تامین لباس محکومان بی بضاعت و نیازمند مشاهده و شنیده نشده است حتی نیازهای ضروری‌تر مثل مایع دستشویی و پودر رختشویی به طور مناسب و کافی تامین نمی شود. شرایط مشروح در تضاد با اهداف تعیین شده سازمان می باشد.